Το παιδί έχει πλαστεί για να μαθαίνει μέσα από το παιχνίδι. Το παιχνίδι είναι η «αναπτυξιακή τροφή» του παιδιού που θα το βοηθήσει να αναπτύξει τις πνευματικές και σωματικές του δεξιότητες και ικανότητες και να καλλιεργήσει τη φαντασία του ώστε στη συνέχεια να αποκτήσει πρότυπα και συμπεριφορές, που θα το βοηθήσουν να διαμορφώσει σε ένα μεγάλο βαθμό την προσωπικότητά του.
μέχρι το παιδί να φτάσει στις μεγαλύτερες ηλικίες στο στάδιο μελέτης και παιχνιδιών με σημαντικότερη απαίτηση επίλυσης προβλημάτων.
Από την ηλικία ακόμη των 4 μηνών κατά Piaget (όπου θα καλλιεργηθεί ο συντονισμός ματιού-χεριού και η αναπαραγωγή σημαντικών γεγονότων) μέχρι και την εφηβική – «τυπικών λειτουργιών» (όπου λύνει λογικά όλων των τύπων τα προβλήματα, σκέφτεται επιστημονικά, λύνει πολύπλοκα λεκτικά και υποθετικά προβλήματα και ωριμάζουν οι γνωστικές δομές.), το παιδί θα χρειαστεί τα ανάλογα παιχνίδια ανά στάδιο και ηλικία για να κατακτήσει ευκολότερα τους αναπτυξιακούς και τους συναισθηματικούς δείκτες.
Το πρώτο που θα πρέπει να θυμόμαστε για ένα παιδί, είναι ότι πριν διαλέξουμε ένα παιχνίδι, θα πρέπει να σκεφτούμε όχι τόσο την πραγματική του ηλικία, αλλά το αναπτυξιακό του στάδιο και επίπεδο, την προσωπικότητα του και την συναισθηματική του ανάπτυξη.
Ο σκοπός αυτού του άρθρου, είναι να παρουσιάσει τα βασικά αναπτυξιολογικά στάδια του παιδιού και να προτείνει τα κατάλληλα για το κάθε στάδιο παιχνίδια που θα το βοηθήσουν να αναπτυχθεί σε αυτό το στάδιο και να προχωρήσει ομαλά στο επόμενο.
Πριν λοιπόν επιλέξετε παιχνίδια, συζητείστε με έναν Παιδίατρο Αναπτυξιολόγο ή Εργοθεραπευτή ή και με έναν Παιδοψυχίατρο αργότερα για το στάδιο που εντοπίζει ότι βρίσκεται το παιδί σας, ώστε να προχωρήσετε στην κατάλληλη επιλογή.
Και θα πρέπει να μην ξεχνάμε, ότι υπάρχουν στην Αγγλική γλώσσα 2 ονομασίες για τα παιχνίδια: “Toy” (που σημαίνει το αντικείμενο που θα παίξει το παιδί και “Game” που σημαίνει το σενάριο και τα πρόσωπα με τα οποία και θα τα παίξει. Είναι χρέος μας να σκεφτούμε και τα δύο. Και το τι θα παρέχουμε στο παιδί αλλά και το πώς θα παίξουμε εμείς ή οι συνομήλικοί του μαζί του.
Ας δούμε όμως κάποια κατάλληλα παιχνίδια ανά ηλικία και αναπτυξιακό στάδιο:
Το μωρό μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής του αναπτύσσει τις αισθήσεις του και αρχίζει να αντιλαμβάνεται και να εξερευνά το περιβάλλον γύρω του μέσω της όρασης, της ακοής, της γεύσης, της αφής και της κίνησης. Γύρως τους 6 μήνες αποκτά και κινητική σκοπιμότητα και ελέγχει καλά τον κορμό ώστε να μπουσουλήσει στο χώρο. Σύμφωνα με τον Piaget, ευρισκόμενο στο «αισθητικοκινητικό στάδιο», προχωράει από την ανακλαστική δραστηριότητα και την έλλειψη διαφοροποίησης, αρχικά στο συντονισμό χεριού-στόματος και στην ηλικία των 4 μηνών στον συντονισμό χεριού-ματιού και την επανάληψη ασυνήθιστων γεγονότων, για να φτάσει από τους μήνες στη μονιμότητα του αντικειμένου. Σε αυτή την ηλικία λοιπόν η αναπτυξιακή διαδικασία προχωρεί από την «αντανακλαστική δραστηριότητα» στην «αναπαράσταση» και τις «αισθητικοκινητικές λύσεις» στα προβλήματα. Ενεργοποιούνται οι πρώτες αρέσκειες και απαρέσκειες στο παιδί και το συναίσθημα επενδύεται στον εαυτό του. Κατά Erickson, το βρέφος προχωράει στην «θεμελιώδη εμπιστοσύνη» (μαθαίνει να εμπιστεύεται άλλους για να φροντίζουν τις βασικές ανάγκες του. Αν αυτοί που τα φροντίζουν αρνούνται ή είναι ασυνεπείς στη φροντίδα τους, το βρέφος μπορεί να δει τον κόσμο ως ένα επικίνδυνο μέρος γεμάτο αναξιόπιστους ανθρώπους. Η μητέρα ή η πρώτη τροφός είναι ο κοινωνικός παράγοντας κλειδί). Κατά το παιχνίδι λοιπόν, εμφανίζεται πολύ ισχυρή σχέση όταν το βρέφος παίζει κύρια με τους γονείς.
Το παιχνίδι σε αυτή την ηλικία δίνει εμπειρίες διασκέδασης και αναδημιουργίας μέσω των οποίων το παιδί αναπτύσσει την εικόνα σώματος και το σχήμα σώματος. Καλλιεργούνται δεξιότητες αισθητηριακής ολοκλήρωσης και κίνησης, και τα δεδομένα των αισθητηριακών χαρακτηριστικών των αντικειμένων και των πρώτων δραστηριοτήτων ανθρώπων και αντικειμένων. Για την ηλικία αυτή, επιλέξτε ελαφρά παιχνίδια με ζωντανά χρώματα που έλκουν το βλέμμα, την ακοή και την αφή του παιδιού.
-Βιβλία από ύφασμα, πλαστικό ή χαρτόνι, με μεγάλες εικόνες και σχέδια σε έντονες αντιθέσεις
-Δοχεία και κύπελλα
-Άθραυστοι καθρέφτες στερεωμένοι
-Μεγάλα ξύλινα ή πλαστικά κομμάτια
-Κουδουνίστρες
-Μαλακά ζωάκια, κούκλες ή μπάλες, που να πλένονται
-Φωτεινά, κινούμενα αντικείμενα στην κούνια, τα οποία όμως δε φτάνει το μωρό
-Κρεμαστά κρεβατιού με φως, περιστροφή και μελωδίες τα οποία δεν φτάνει όμως το μωρό
-Μαλακά ζωάκια και μεγάλες κούκλες
-Μαλακές μπάλες και υφασμάτινοι μεγάλοι κύβοι
-Μουσικά κουτιά και μουσικά παιχνίδια
-Παιχνίδια που επιπλέουν στο μπάνιο
-Παιχνίδια μαλακά, υφασμάτινα με έντονα χρώματα και σχήματα που εκπέμπουν ήχους
-Παιχνίδια που μπορεί να στοιβάξει, σε διαφορετικά σχήματα, χρώματα και μεγέθη
-Παιχνίδια που όταν το μωρό τα πιέζει βγάζουν ήχο
-Παιχνίδια με το σώμα του παιδιού
-Καθημερινά αντικείμενα διαφορετικών υφών
-Αντικείμενα καθημερινής χρήσης
Το μωρό μέσα στον δεύτερο χρόνο της ζωής του βρίσκεται συνεχώς σε δράση, γίνεται πιο απαιτητικό και κινητικό, ενώ στους 18 μήνες χαρακτηρίζεται από μια διαρκή κίνηση. Το μωρό πια έχει καταφέρει να μετακινείται στο χώρο περπατώντας και έχει γίνει μία «κοινωνική πεταλούδα». Σύμφωνα με τον Piaget, ευρισκόμενο ακόμα στο «αισθητικοκινητικό στάδιο», προχωρά στο πρώτο 6μηνο του δεύτερου χρόνου στον «πειραματισμό» (ακολουθεί διαδοχικές μετατοπίσεις) και στο δεύτερο 6μηνο στην «εσωτερική αναπαράσταση» (εμφανίζονται νέα μέσα από τους νοητικούς συνδυασμούς). Κατά Erickson, προχωράει στην πρώτη «αυτονομία» κύρια της σίτισης και της μετακίνησης. Η αποτυχία να επιτευχθεί αυτή η ανεξαρτησία μπορεί να ωθήσει το παιδί να αμφιβάλλει για τις δυνατότητές του και να αισθανθεί ντροπή. Οι γονείς είναι οι κοινωνικοί παράγοντες κλειδί. Κατά το παιχνίδι εξακολουθεί να υπάρχει πολύ ισχυρή σχέση όταν το μωρό παίζει κύρια με τους γονείς του.
Το παιχνίδι και σε αυτή την ηλικία εξακολουθεί να δίνει εμπειρίες διασκέδασης και αναδημιουργίας μέσω των οποίων το παιδί αναπτύσσει ακόμα περισσότερο την εικόνα σώματος και το σχήμα σώματος. Καλλιεργούνται πιο εξειδικευμένα οι δεξιότητας αισθητηριακής ολοκλήρωσης και κίνησης, και τα δεδομένα των αισθητηριακών χαρακτηριστικών των αντικειμένων και των δραστηριοτήτων ανθρώπων και αντικειμένων. Τα παιχνίδια γι’ αυτή την ηλικιακή ομάδα θα πρέπει να είναι ασφαλή και ικανά να αντέξουν την περιέργεια του μωρού χωρίς να διαλυθούν.
-Βιβλία από ύφασμα, πλαστικό ή χαρτόνι, με μεγάλες εικόνες και σχέδια σε έντονες αντιθέσεις
-Μεγάλο κουτί διαφόρων παιχνιδιών
-Κομμάτια (πχ κυπελλάκια) που μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο
-Κουτιά με αντικείμενα που γεμίζει και αδειάζει
-Παιχνίδια που τα παιδιά σπρώχνουν και τραβούν (όχι με μακριά κορδόνια) με ρόδες
-Κούκλες όλων των μεγεθών γερής κατασκευής
-Κύβοι που τους τοποθετεί στο κατάλληλο άνοιγμα κουτιού (form box)
-Μεγάλα μολύβια και χαρτιά για να μουτζουρώνει
-Μουσικά παιχνίδια και μουσικές πλατφόρμες
-Παιχνίδια με κουμπάκια ή πλήκτρα (αίτιο-αποτέλεσμα)
-Παιδικά αυτοκίνητα και φορτηγά
-Παιχνίδια για να σκάβει (ξύλινο ή πλαστικό κουβαδάκι, φτυάρι, τσουγκράνα)
-Παιχνίδια που εφαρμόζουν και μπαίνουν το ένα μέσα στο άλλο
-Παιχνίδια που σχηματίζουν στοίβες
-Παιχνίδια – τηλέφωνα (χωρίς καλώδια)
-Πάνινα ζωάκια
-Παιχνίδια με το σώμα του παιδιού
-Καθημερινά αντικείμενα διαφορετικών υφών
-Αντικείμενα καθημερινής χρήσης
Τον τρίτο χρόνο χαρακτηριστικό της δραστηριότητας του παιδιού είναι η «διπλή (συμβολική) σκέψη», η ταχύτατη ανάπτυξη της ομιλίας και η δημιουργία. Τώρα πια μιμείται τις δραστηριότητες των ενηλίκων και των άλλων παιδιών και κάνει παιχνίδια ρόλων με κούκλες, ζωάκια και ανθρώπους υποδυόμενο πραγματικές καταστάσεις που του είναι γνώριμες. Σύμφωνα με τον Piaget, έχει εισέλθει πια σε επόμενο στάδιο ανάπτυξης (το «αισθητικοκινητικό» ανήκει πια στο παρελθόν), το «προεννοιολογικό» (προ-λογική σκέψη και λύσεις προβλημάτων) που θα κρατήσει για τα επόμενα 5 έτη του. Τώρα πια τ προβλήματα λύνονται μέσω της αναπαράστασης και της γλώσσας που θα αναπτύσσεται ταχύτατα μέχρι τα 4 του. Η γλώσσα και η σκέψη είναι ακόμα εγωκεντρικά. Αρχίζει η αληθινή κοινωνική συμπεριφρορά αλλά ακόμα απουσιάζει η σκοπιμότητα από τον ηθικό συλλογισμό. Κατά Erickson, προχωράει το παιδί στην «αυτονομία» κύρια του ντυσίματος και της υγιεινής τους. Η αποτυχία να επιτευχθεί αυτή η ανεξαρτησία μπορεί να ωθήσει το παιδί να αμφιβάλλει για τις δυνατότητές του και να αισθανθεί ντροπή. Οι γονείς είναι οι κοινωνικοί παράγοντες κλειδί. Κατά το παιχνίδι, αρχίζει το παιχνίδι με συνομηλίκους με παράλληλη μίμηση και αναπτύσσεται μέσω συνεργατικών δράσεων.
Τα παιχνίδια γι’ αυτή την ηλικιακή ομάδα μπορούν να είναι δημιουργικά ή να μιμούνται τις δραστηριότητες των γονιών και των μεγαλύτερων παιδιών. Σχετίζονται και με την ανάπτυξη της γλώσσας. Μέσα από το παιχνίδι και τις διασκεδαστικές εμπειρίες το παιδί φορμάρει, αξιολογεί, κατηγοριοποιεί και ξεκαθαρίζει τις ιδέες, τα συναισθήματα και τις σύνθετες δράσεις. Το παιδί δίνει σημασία στα αντικείμενα, ανάλογα με την ικανότητα του να συμβολίζει, να ελέγχει, να αλλάζει και να επικυριαρχεί.
-Απλά παζλ με μεγάλα κομμάτια (3-4 κομματιών)
-Βιβλία με σύντομα παραμύθια και εικόνες δράσης
-Μαυροπίνακας και κιμωλία ή πίνακας λευκός με μαρκαδόρους
-Τουβλάκια, κυβάκια, μεγάλα Lego, πρώτο οικοδομικό υλικό
-Ξύλινα παζλ ενσφηνωμάτων ανθρώπινης φιγούρας
-Ενσφηνώματα με σφυράκια
-Εκπαιδευτικά τραπεζάκια, που το παιδί μαθαίνει λέξεις, χρώματα, κ.ά.
-Καροτσάκια
-Κουκλόσπιτο, κούκλες-μαριονέτες
-Λούτρινα κουκλάκια και ζωάκια
-Μουσικά όργανα με φωτάκια και ήχους
-Μπάλα για να κλωτσάει, πιάνει και πετάει αδρά
-Παιδικά κουζινικά σκεύη παιχνίδια
-Παιχνίδια εξωτερικού χώρου: κουτί με άμμο, σπιτάκι, κουβαδάκια και φτυάρια
-Παιχνίδια-μεταφορικά μέσα για να ανεβαίνει πάνω
-Πηλός, πλαστελίνη
-Μπογιές, μη τοξικές δαχτυλομπογιές
-Κασετόφωνο ή μαγνητόφωνο
-Ρούχα μεταμφίεσης
-Εξαρτήματα αδρής κίνησης (παιδική χαρά κλπ)
-Υλικά για φανταστικό και προβολικό παιχνίδι (play mobile κλπ)
Στην ηλικία από 3 έως 5 ετών το παιδί εντάσσεται στον Παιδικό Σταθμό και το Προνήπιο, αφού έχει αναπτύξει τον κινητικό του έλεγχο και ταυτόχρονα, με την ανάπτυξη της θεωρίας του νου σταδιακά (περίπου στην ηλικία των 4 ετών) και της κεντρικής συνοχής, προχωρά σε καλύτερη εκτελεστική λειτουργικότητα τόσο συνεργασίας με άλλα παιδιά, όσο και οργανωμένων παιχνιδιών και πρώτων αθλημάτων. Ταυτόχρονα ο χαρακτήρας του γίνεται πιο άστατος (ήσυχο, άτακτο, κοινωνικό). Ταυτόχρονα, είναι η ηλικία των πολλών ερωτήσεων λόγω της τεράστιας αύξησης του ενδιαφέροντος να μάθει πώς λειτουργεί ο κόσμος μας. Σύμφωνα με τον Piaget, συνεχίζει να βρίσκεται στο «προεννοιολογικό στάδιο» (προ-λογική σκέψη και λύσεις προβλημάτων) που θα κρατήσει και για τα επόμενα 2 έτη του. Ακόμα και πιο σύνθετα προβλήματα λύνονται μέσω της αναπαράστασης και της γλώσσας η οποία εξακολουθεί μαζί με τη σκέψη είναι ακόμα εγωκεντρικές. Η κοινωνική συμπεριφρορά εξελίσσεται και άλλο, χωρίς όμως ακόμη να οργανώνεται ώριμα η σκοπιμότητα στον ηθικό συλλογισμό. Κατά Erickson, το παιδί προχωράει στην «πρωτοβουλία». Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία προσπαθούν να ενεργούν σαν μεγάλοι, δεχόμενοι ευθύνες που ξεπερνούν την ικανότητά τους να τις χειριστούν. Μερικές φορές υιοθετούν στόχους ή αναλαμβάνουν δραστηριότητες που συγκρούονται με αυτές των γονιών τους και των άλλων μελών της οικογενείας και αυτές οι συγκρούσεις μπορεί να τα κάνουν να αισθάνονται ένοχα. Η επιτυχής επίλυση αυτής της κρίσης απαιτεί μια ισορροπία: το παιδί πρέπει να διατηρήσει μια αίσθηση πρωτοβουλίας κι ωστόσο να μάθει να μην προσκρούει στα δικαιώματα, προνόμια ή τους στόχους των άλλων. Η οικογένεια είναι ο κοινωνικός παράγοντας κλειδί.
Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα τα παιχνίδια μπορούν να είναι δημιουργικά ή να μιμούνται τις δραστηριότητες των γονιών και των μεγαλύτερων παιδιών. Μέσα από το παιχνίδι και τις διασκεδαστικές εμπειρίες το παιδί εξακολουθεί να φορμάρει, αξιολογεί, κατηγοριοποιεί και ξεκαθαρίζει τις ιδέες, τα συναισθήματα και τις σύνθετες δράσεις. Το παιδί δίνει σημασία στα αντικείμενα, ανάλογα με την ικανότητα του να συμβολίζει, ελέγχει, αλλάζει και επικυριαρχεί. Τώρα όμως το παιχνίδι ξεκινά να σχετίζεται με ομάδα συνομηλίκων σε αυξανόμενο περιβάλλον συναγωνισμού (σχολικό πλαίσιο, παιδική χαρά) γιατί μέσω του παιχνιδιού και των διασκεδαστικών εμπειριών αρχίζει να ξεκαθαρίζει αισθητηριακές, κινητικές, γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες, ανακαλύπτει ποικιλία δράσεων σε πολύπλοκα αντικείμενα και αναπτύσσει ενδιαφέροντα και ικανότητες που προωθούν την ικανότητα για σχολικές και εργασιακές δραστηριότητες. Η επικύρωση από τους συνομηλίκους γίνεται μέσω του αποτελέσματος του παιχνιδιού. Οι γονείς βοηθούν και επικυρώνουν όταν λείπουν οι συνομήλικοι.
-Βιβλία για αφήγηση ιστοριών(σύντομες ιστορίες ή ιστορίες δράσης)
-Μαυροπίνακας και κιμωλία ή πίνακας λευκός με μαρκαδόρους
-Τουβλάκια, κυβάκια, οικοδομικό υλικό
-Παιδικά εργαλεία (κατσαβιδάκια, λαβίδες, μαχαιράκια, σφυράκια κλπ)
-Εκπαιδευτικά τραπεζάκια, που το παιδί μαθαίνει λέξεις, χρώματα, σχήματα, μεγέθη κ.ά.
-Καροτσάκια
-Κουκλόσπιτο, κούκλες-μαριονέτες
-Μπάλα για να κλωτσάει, πιάνει και πετάει
-Παιχνίδι στόχου (bowling, darts με Velcro κλπ)
-Παιδικά κουζινικά σκεύη παιχνίδια
-Παιχνίδια εξωτερικού χώρου: κουτί με άμμο, σπιτάκι, κουβαδάκια και φτυάρια
-Πηλός, πλαστελίνη
-Μπογιές, μη τοξικές δαχτυλομπογιές
-Κασετόφωνο ή μαγνητόφωνο
-Τραμπολίνο
-Επιτραπέζια που δεν απαιτούν ανάγνωση
-Χειροτεχνίες (να κόβει και να κολλάει) και ζωγραφική (πινέλα, κιμωλία, ξυλομπογιές, μαρκαδόρους)
-Αντικείμενα εικαστικά (καβαλέτα, σετ ζωγραφικής κλπ)
-Παιχνίδια μνήμης
-Πολύπλοκα κατασκευαστικά παιχνίδια (Lego, τουβλάκια, σε πρότυπο κλπ)
-Υλικά δραματοποίησης
-Ψαρέματα
-Δραστηριότητες νοικοκυριού όπως μαγείρεμα, σιγύρισμα, κηπουρική, περιποίηση ζώου
-Εξαρτήματα αδρής κίνησης (παιδική χαρά κλπ)
-Υλικά πιο σύνθετα για φανταστικό και προβολικό παιχνίδι (play mobile με σπιτάκια κλπ)
Ένα μεγάλο ηλικιακό ταξίδι είναι επίσης αυτό που θα γίνει από την ηλικία 5-10 ετών. Ένα ταξίδι που διαρκεί από το Νηπιαγωγείο μέχρι και την εδραίωση σύνθετων μαθησιακών απαιτήσεων Δ΄ Δημοτικού, Σε αυτές τις ηλικίες το παιδί αναπτύσσει σε μεγάλο βαθμό δεξιότητες, κλίσεις και ενδιαφέροντα, γι’ αυτό και οι γονείς καλό είναι να επιλέγουν τα παιχνίδια βάσει αυτών. Σύμφωνα με τον Piaget, ολοκληρώνεται το « προεννοιολογικό στάδιο» (προ-λογική σκέψη και λύσεις προβλημάτων) όπου ακόμα πιο σύνθετα προβλήματα λύνονται μέσω της αναπαράστασης και της γλώσσας η οποία εξακολουθεί μαζί με τη σκέψη είναι ακόμα εγωκεντρικές και το παιδί μεταβιβάζεται στο «στάδιο συγκεκριμένων λειτουργιών». Σε αυτό το στάδιο επιτυγχάνεται η αναστρεψιμότητα στη σκέψη και λύνει τα προβλήματα διατήρησης. Αναπτύσσονται οι λογικές λειτουργίες και εφαρμόζονται σε συγκεκριμένα προβλήματα. Δεν μπορεί όμως ακόμη το παιδί να λύνει πολύπλοκα λεκτικά και υποθετικά προβλήματα. Κατά Erickson, το παιδί προχωράει στην «εργατικότητα». Κατά την περίοδο αυτή το παιδί συγκρίνει τον εαυτό του με τους ομοίους του. Τα παιδιά μαθαίνουν σημαντικές κοινωνικές και ακαδημαϊκές δεξιότητες. Αν είναι εργατικά, αποκτούν κοινωνικές και ακαδημαϊκές ικανότητες και νιώθουν αυτό-επιβεβαίωση. Αποτυχία στην απόκτηση αυτών των σημαντικών ιδιοτήτων οδηγεί σε αισθήματα κατωτερότητας. Σημαντικοί κοινωνικοί παράγοντες είναι οι δάσκαλοι και οι όμοιοί τους.
Τα παιχνίδια για τα παιδιά αυτής της ηλικίας θα πρέπει να βοηθούν το παιδί να αναπτύξει νέες επιδεξιότητες και τη δημιουργικότητά του. Ολοκληρώνεται σταδιακά η φάση που μέσα από το παιχνίδι και τις διασκεδαστικές εμπειρίες το παιδί εξακολουθεί να φορμάρει, αξιολογεί, κατηγοριοποιεί και ξεκαθαρίζει τις ιδέες, τα συναισθήματα και τις σύνθετες δράσεις και οδηγείται στο στάδιο όπου το παιχνίδι και οι διασκεδαστικές εμπειρίες έχουν ξεκάθαρες δομές και κανόνες και περιλαμβάνουν ανάπτυξη δεξιοτήτων και κοινωνική διαντίδραση μέσα σε ατμόσφαιρα ανταγωνισμού. Οι δράσεις και τα αποτελέσματα, συγκρίνονται με τους συνομήλικους. Έτσι τώρα πια το παιχνίδι σχετίζεται με ομάδα συνομηλίκων σε αυξανόμενο περιβάλλον συναγωνισμού. Η επικύρωση από τους συνομηλίκους γίνεται μέσω του αποτελέσματος του παιχνιδιού. Οι γονείς βοηθούν και επικυρώνουν όταν λείπουν οι συνομήλικοι.
-Αθλητικός εξοπλισμός (μπάσκετ, τέρματα κλπ)
-Ψαλίδια με αμβλυμμένες άκρες, σετ ραπτικής
-Πατίνια με προστατευτικό εξοπλισμό
-Σχοινάκι
-Επιτραπέζια παιχνίδια
-Βαλιτσάκια γιατρού και νοσοκόμας
-Αντικείμενα εικαστικά
-Υλικά δραματοποίησης
-Δραστηριότητες νοικοκυριού όπως μαγείρεμα, σιγύρισμα, κηπουρική, περιποίηση ζώου
-Ομαδικά παιχνίδια
-Παιχνίδια στον Η/Υ
-Μουσικά όργανα
-Μικρά εργαστήρια δραστηριοτήτων
-Παιχνίδια για την εκμάθηση αριθμών, γραμμάτων, γραφής
-Ακροστιχίδες
-Παιχνίδια σύνθετων κατασκευών
-Παιχνίδια προβολής εικόνων (π.χ. view master, video projector κλπ)
-Σετ χειροτεχνίας
.png)
